Ruurloseweg 107

Huidige boerderijnaam

GROOT HELLINGER

Huidig adres

Ruurloseweg 107

Wijk

Mossel (laatste wijkadres D 146)

Oudste vermelding

1382: Egelbrecht tot Hellinclo (1, 2)

Oude benamingen

1382/83: Hellinclo, Hellincler, erf Hellinger (2)

Betekenis naam

Hellinclo of Hellincler: (A) loo of laar van (ene) Hellinc, afgeleid van Hellinc < voornaam Heling < Haling ( < Germaans hal ‘man’), en loo of laar ‘open plek in het bos’, (B) of: hellinc-lo: ‘beboste helling of glooiing’, afgeleid van helle (< Germaans helde) ‘helling’ (3)

Andere vermeldingen

Groot Helle(n)ger, Groot Heiliger

Verpondingskohier van Kreynck 1646

Groote Hellinger, de dochter op Hellinger (4)

Leenaktenboeken Gelre/Zutphen

Kadaster 1832

Sectie D nr. 902

Bouwjaar

1890 (5)

Verbouwing (4, 5, a)

1865: her- of verbouw? (sluitsteen, ill. 7)

1890: sloop en herbouw (5)

1972: verbouw voorhuis tot veestal en bouw nieuwe woning (6)

1980: veestal gerehabiliteerd tot woning (6)

2000: vergroten woning

Type boerderij

Hallenhuis

Monument

Eigenaren

< 1491: Roloff van Hellinger (7)

1491: broer Bernt van/to Hellinger (7, 8)

1509: Geertruit wed. Peter Jebbekincx (dochter van †Henricks x Wyse to Hellinger) verkoopt haar aandeel aan Henrick Keteler x Lysbeth (7)

1527: (Bernt to Hellingers wed.?) Styne 2?x Johan Beerninck (8)

< 1530: Henrick Helliger (zoon van †Bernt x Stine Helliger) (8), aandeel

1530: Jan Heminck x Anna en Aelbert Marsman x Nena (7), ½ + ½

1534: Albert Marsman x Neni (7), ½ + ½

1557: de kinderen van Jan Marsman (9, b)

< 1575: Johan Eelmerinck x Merie (7), aandeel in Groot en Klein Hellinger

1575, 1581: Johan ten Hellinger x Reijntje (7), ⅓ aandeel in Groot en Klein Hellinger

1580: Johan Marsman x Reijne (7), bezitten ⅓

1617: Reint tho Menckhorst x Geesken tho Hellinger (7)

1632: Reint tho Hellinger x Geertien tho Hellinger (7)

< 1643: Hermentien, dochter van †Jenneke te Hellinger x Lambert Gerrits tho Benthell (7), aandeel

1643: †Hermentiens vader Lambert Gerrits verkoopt aan schoonzuster Hendersken te Hellinger wed. Henrick Smit (7), ¼ (= ²/₈)

1646: “de dochter op Hellinger” (= Hendersken Smit-tho Hellinger) (9)

1682: zoon Hendrik Hellinger x Margrieta Corenblecks (11)

1698: wed. Margaritha Corenblecks 2x Henrick van Zelm (11)

1713: wed. van Zelm, en zoon Herman Hellinger (x Hendrietta van Tellinkhuijsen) (7)

1721: Margrita Corenbleks wed. Henrik van Zelm (7), ⁵/₈ (= ²⁵/₄₀)

1726: zoon Herman Hellinger draagt over aan zijn moeder Margareta Corenbleks (7), ¹/₈ (= ⁵/₄₀)

1726: (Margareta Corenbleks) wed. Hendrik van Zelm (7), ⁵/_{8 +} ¹/₈ (= ³⁰/₄₀)

1727: erven Margrieta Korenbleks (waaronder Harmen Hellinger) (7)

1728: Jan Joost Schluiter koopt van Margaretha Corenbleks (klein)kinderen (7):

- (kleindochter) Francina Geertruidt Prinss (dochter van Henrica Hellingers x †Henrick Prins) ¹/₈ (= ⁵/₄₀)

- Gerhardina Christina Hellinger x Willem Ebbink ²/₅ van ⁶/₈ (= ¹²/₄₀) (waarvan ¹/₈ als onderpand in handen was gekomen van Maurits Sels)

- de curatoren van †Herman Hellinger (x Henrietta Aleijda van Tellinckhuijsen) ¹/₅ van ⁶/₈   (= ⁶/₄₀)

- Wanderina van Zelm x Willem van den Ende ¹/₅ van ⁶/₈ (= ⁶/₄₀)

- Hendrietta van Zelm x Libertus Teelen ¹/₅ van ⁶/₈ (= ⁶/₄₀)

- en van Maurits Sels x Alida Schaap ¹/₈ (= ⁵/₄₀)

1766: de erven van Joost Schluiter (x Theodora Lutgarda Lulofs) (7)

1771: Hendrik Arnold Welmers x Geertruid Anna Helena van Dam (7)

1791: zoon Lambert Arnold Hendrik Welmers (7)

1792: vader Hendrik Arnold Welmers (7)

ca. 1818: Philip Carel van Hamel x Henriette Johanna Ardesch (5)

1857: Johanna Maria Adriana van Knuth, weduwe Jan Derk Langenberg (5)

1880: dochter Adriana Johanna Wilhelmina x Nicolaas Theodorus Jacobus van de Kasteele (8)

1895: (speculatief) dochter Johanna Maria Adriana van de Kasteele (11)

1923: Huis Medler (5)

Bewoners

1513: Bernt to Hellinger x Alijt (7)

1580: Ryckelt te Hellinger x Hele (8)

1632: Reint tho Hellinger x Geertien tho Hellinger (7)

1640: dochter Hendersken tho Hellinger x Hendrick Jacobs (7) (op huize Groot Hellinger?)

< 1666: Tonnis Hellenger

1666: zoon Ph(i)lip Thonissen Hellinger x Jenneken Egberts

1676: weduwe Jenneken Egberts 2x Gerrit Menkveld

1697: dochter Anneken Plips Hellinger x Harmen Hilverdink

1705: wedr. Harmen Hilverdink 2x Derksken Blockhuijs

1746: Harmen Molenbrugge x Jenneken Teunissen Lentink, en zwager/broer Hendrik Teunissen Lentink alias Hellinger

1790: Hendrik Jan Norde x Janna Kornegoor

1799: Fredrik Groot Jebbink x Garritjen Garritsen Tiller

1827: zoon Albert Groot Jebbink x Maria Everink

1860: Hendrik Reerink x Willemina Olthuis

1863: zoon Reind 1x Hendrika Neerlaar, 2x Johanna Albarta Garritsen

1897: Jan Decanije x Jantje Hiddink

1913: zoon Gerrit Jan Decanije x Hendrika Schepers

1916: Bernardus Hilbert x Daatje Klein Lenderink

1928: Albertus Johannes Waarle, weduwnaar van Maria Hermina Wissink

Huize Groot Hellinger:

1666: de weduwe op Hellinger (= Hendersken tho Hellinger wed. Hendrik Jacobs) (11) (erve of huize Groot Hellinger?)

1682: zoon Hendrik Hellinger x Margaretha Corenblecks

1698: wed. Margaretha Hellinger-Corenblecks 2x Henrick van Zelm

1717: wed. Margaretha van Zelm, en zoon Harmen of Herman (op het Groot) Hellinger x Henrietta Aleijda van Tellinkhuijsen

1727: wedr. Harmen Hellinger

< 1802: Gerrit Diederik Brass

Groot Hellinger-Kamer:

1804: Jan Hendrik Esselink x Gerretjen Jansen (10, 12)

1808-1814: mej. Westerholt en mej. Victorin (10)

Bijzonderheden omgeving boerderij

a) Van oudsher een tamelijk groot (10,4 ha. bouwland in 1646) goed (13) en in ieder geval tot 1682 bewoond door de eigenaars, toen Hendrik Hellinger zich in Zutphen vestigde. Volgens een taxatierapport uit 1767 bestond het erve en goed Groot Hellinger uit een bouwmanswoning (boerderij), twee zaadbergen en een eigenaarswoning met schuur of stalling, hofje, gracht en vijver (14). De eigenaarswoning stond aan de overkant van de huidige Ruurloseweg (ill. 12) en zal afgebroken zijn na 1802, jaar van het overlijden van Gerrit Diederik Brass (ontvanger der verponding in Vorden en erfgenaam van o.a. de Kiefskamp) op Groot Hellinger. Hij was geen eigenaar, maar woonde hier gehuurd. Bouwkundige details aan de achtergevel van de boerderij doen de hand vermoeden van Pierre Cuypers, de befaamde bouwheer van de kerk van de Kranenburg (1856-1867), mogelijk daterend van de her- of verbouw in 1865 (ill.’s 3, 4, 7, 8). Bij de bouw van de nieuwe woning in 1972 zijn resten van een gracht en een put aangetroffen, evenals een stenen vloer met daarboven een gemetseld gewelf (15, 16)

b) 1538: Hellinger uit de horigheid bevrijd (9)

c) De zgn. winterweg lag vroeger zuidelijker en maakte een scherpe bocht bij Groot Hellinger. In een eerste planning zou de weg hier rechtgetrokken worden vanaf de Eikenlaan (rood tracé) maar werd uiteindelijk helemaal rechtgetrokken vanaf de kruising met de Ganzensteeg (grijs tracé) (17, 18, ill. 15)

Bronnen

1) GA: Archief Graven en Hertogen van Gelre, Graven van Zutphen.

Rekening van heer Johan Baliu van ontvangst van een bede van de lieden van de hertog en van andere heren in het land van Zutphen, en van uitgaven (ca 1382). Toeg.nr. 0001, inv.nr. 694 (transcriptie Ben Wullink. www.vordensverleden.nl)

2) B.H. Slicher van Bath, 1944/1977. Mensch en land in de Middeleeuwen. Bijdrage tot een geschiedenis der nederzettingen in Oostelijk Nederland

3) R.E. Künzel et al., 1989. Lexicon van Nederlandse Toponiemen. Amsterdam: P.J. Meertens Instituut

4) GA: Archief van de Staten van Zutphen en hun Gedeputeerden. Toeg.nr. 0005, inv.nr. 398 (transcr. Ben Wullink)

5) Digilegger (Kadaster)

6) ECAL: Gemeente Vorden. Bouwvergunningen. Toeg.nr. 1529, inv.nrs. 6194, 6198, 6203

7) RAZ: Archief van het Scholtambt Zutphen. Toeg.nr. 0338, inv.nrs. 17, 31-43, 104-105, 215, 217, 221, 222, 226, 228, 230, 236, 241, 252, 253 (transcr. Ben Wullink)

8) RAZ: Regesten behorende tot de Inventaris van het Archief van het Oude en Nieuwe Gasthuis 1380-1841. Toeg.nr. 0407, inv.nrs. 402, 484, 637

9) GA: Archief Gelderse Rekenkamer. Visitatieboek 1577. Toeg.nr. 0012, inv.nr. 1119 (transcr. Ben Wullink)

10) RAZ: Collectie Gerard Kreijnck (1676-1691). Afschrift van een verpondingskohier van het graafschap Zutphen over de periode 1643-1651 met index, ca. 1690. Toeg.nr. 0141, inv.nr. 22

11) GA: Staten van het Kwartier van Zutphen en hun Gedeputeerden. Landdrostambt en Scholtambt Zutphen 1665-1666. Oorlogsschade. Toeg.nr. 0005, inv.r. 1334 (transcr. Ben Wullink)

12) ECAL: Gemeentebestuur van Vorden. Akten van Indemniteit 1803-1812. Toeg.nr. 1243, inv.nr. 94 (transcr. Ben Wullink)

13) Zwany Hinrichs, 2008. Vorden 200 jaar Terug. Ongepubl. masterscriptie, Universiteit van Utrecht

14) GA: Archief familie Gallée. Toeg.nr. 0459, inv.nr. 6A

15) Fam. Zents, pers. comm.

16) R. Kater et al. 1996. Boerderij- en Veldnamen in Vorden

17) W. Jansen, 2012. ‘De aanleg van de Rijksstraatweg van Zutphen via Vorden, Ruurlo en Winterswijk, naar de Pruisische grenzen (1826-1830)’. In: Vordense Kronyck 30, 1, p. 20

18) GA: Archief Rijkswaterstaat. Kaarten. Toeg.nr. 0875, inv.nr. 375

19) ) H.J. Versfelt, 2011. Kaarten van Gelderland 1773-1813: Achterhoek, Liemers, Arnhem-Nijmegen

Bijzondere documenten

Opgesteld door

©2021 Gerda Rossel

Laatst bijgewerkt

08-04-2021

Overige bijzonderheden

Foto's

1, 4, 6-9: Collectie Klunder

2, 3, 5: Met dank aan W. Jansen (Oud Vorden)

9: Luikvastzetter in de vorm van een zgn. “herderinnekopje”

13: (5)

14: (19, c)

15: (18)